به گزارش خبرگزاری موج، کمبود آهن در بین افراد جامعه ما به ویژه زنان و دختران به علل مختلفی است که مهمترین آن به عدم رعایت درست تغذیه برمی گردد. افراد زیادی به گمان آنکه مواد غذایی حاوی آهن مصرف می کنند، خود را مصون از عوارض کمبود این ماده مهم می پندارند اما به دلیل ناآگاهی و یا عدم رعایت در زمان مصرف مواد غذایی حاوی آهن و یا موادی قبل و بعد از آنها که می تواند اثر آهن را خنثی کند، عده زیادی با مشکل کمبود آهن روبرو هستند.

در این راستا مصرف قرص آهن به عنوان یک راه جایگزین و البته بسیار راحت تر از تهیه مواد آهن دار، در سال های اخیر در زندگی مردم شایع است.

* اهمیت وجود آهن در غذا

کم خونی وضعیتی است که در آن تعداد یا اندازه گلبول های قرمز و مقدار هموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی اکسیدکربن بین خون و سلول‌ها دچار اختلال می‌شود.

از علل ایجادکننده کم خونی می‌توان به کمبودهای تغذیه‌ای، خونریزی، ناهنجاری‌های ژنتیکی، بیماری‌های مزمن و مسمومیت‌های دارویی اشاره کرد.

برای درمان کم‌خونی بهتر است از منابع آهن از قبیل گوشت و تخم مرغ، غلات، سبزیجات و میوه‌ها استفاده شود و در این میان مصرف قرص آهن و ویتامین C نیز توصیه می‌شود.

در مجموع حدود چهار گرم آهن در کل بدن وجود دارد که نیمی از آهن، یعنی دو گرم در ساختمان هموگلوبین و میوگلوبین که مواد تشکیل‌دهنده گلبول‌های قرمز و عضلات است، به کار رفته و بقیه آن در کبد و دیگر اندام‌ها ذخیره شده‌ است.

در حالت عادی، یعنی تا زمانی که خونریزی وجود ندارد، بدن نیازمند مصرف مواد حاوی آهن کمی است.

* علایم کم خونی فقر آهن

از علایم کم خونی فقر آهن رنگ پریدگی پوست، خستگی زودرس، سرگیجه و سردرد، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها و حالت تهوع از علائم کم خونی است که در کم خونی های شدید گود شدن روی ناخن هم مشاهده می‌شود.

میزان نیاز خانم ها به قرص آهن

خانم‌ها در سنین ۱۵ تا ۵۰ سالگی به دلیل خونریزی‌های ماهانه، مستعد کم شدن آهن بدن هستند

اگر فرض کنیم یک خانم به طور متوسط ۸۰ سی‌سی خون را در یک سیکل ماهانه از دست بدهد، این میزان خون معادل حدود ۵۰ میلی‌گرم آهن است که باعث می‌شود نیاز او دو برابر فردی شود که خونریزی ماهانه ندارد.

به این ترتیب این دسته از خانم‌ها نیازمند مصرف غذاهای حاوی آهن بیشتری هستند. این غذاها شامل جگر سیاه، قلوه و نیز گوشت‌های قرمز می‌شود. البته سبزیجاتی مثل جعفری، عدس و اسفناج نیز حاوی آهن است که چندان قابل توجه نیست.

کمبود آهن در دوران بارداری می تواند منجر به زایمان زودرس شود. مکمل‌های آهن می‌تواند برای افرادی که از طریق رژیم غذایی قادر به دریافت آهن نیستند مناسب باشد.

* عوارض کمبود آهن

نداشتن آهن کافی در رژیم غذایی می‌تواند سطح انرژی بدن را کاهش دهد. همانطور که می‌دانید آهن، اکسیژن مورد نیاز را به عضلات و مغز حمل می‌کند و برای عملکرد ذهنی و فیزیکی ضروری است. کمبود سطح آهن منجر به کمبود تمرکز، افزایش تحریک پذیری و کاهش استقامت می‌شود.

* عوارض قرص آهن

مصرف خودسرانه قرص آهن باعث بروز مشکلاتی همچون نارسایی کبد و تیرگی پوست شده و به علت رسوب آهن در خون ممکن است در مواردی مشکلات مغزی و عصبی را ایجاد کند.

در موارد شدید، مصرف بیش از حد آهن می‌تواند به نقص عضو، کما، تشنج و حتی مرگ منجر شود. به همین خاطر دور نگه داشتن مکمل آهن از دسترس کودکان به منظور کاهش خطر ابتلا به مصرف بیش از حد کشنده ضروری است.

آهن نقش کلیدی در استرس اکسیداتیو و آسیب‌های پوستی بازی می‌کند. مصرف اضافی آهن می‌تواند باعث تشکیل رسوب آهن در پوست گردد.

عوارض قرص آهن در یک جمله رساندن اسیب به کبد و معده است. برای درمان کم خونی بهتر است به سراغ خوراکی های رفع کم خونی برویم تا راههای شیمیایی و پرعارضه.

یک متخصص طب سنتی با بیان اینکه آب آهن تاب در رفع کم خونی موثر است, گفت: مصرف بیش از حد قرص های شیمیایی آهن به کبد و معده آسیب وارد می کند, استفاده زیاد از قرص آهن ممکن است, لکه هایی در صورت ایجاد کند.

یک متخصص طب سنتی در پاسخ به پرسشی که کم خونی را چگونه بدون مصرف قرص می توان برطرف کرد؟ اظهارکرد:باید دید کم خونی در چه سطحی است.

استفاده از سبوس برنج یا سبوس گندم در غذا به رفع کم خونی کمک می کند

به گفته وی اما استفاده از سبوس برنج یا سبوس گندم در غذا به رفع کم خونی کمک می کند. استفاده از شیره انگور روزی 4 تا 5 بار یا مصرف سرکه شیره؛ که اگر فرد مشکل معده نداشته باشد نسبت سرکه به شیره انگور یک به 10 باید باشد.

رژیم سیب و عسل نیز در رفع کم خونی مفید است.

* زمان مصرف قرص آهن

مصرف قرص آهن بهتر است در آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشی از آن کاهش یابد. ویتامین C نیز جذب آهن را افزایش می‌دهد به همین دلیل معمولا مصرف ویتامین C به همراه آهن پیشنهاد می‌شود.

بهتر است بعد از مصرف قرص آهن تا یک ساعت از نوشیدن چای و نوشابه خودداری کنند.

* منابع غذایی حاوی آهن کدامند؟

برخی از منابع غنی از آهن شامل موارد زیر است:

غلات غنی شده با آهن، لوبیای سفید پخته شده، شکلات تلخ ۴۵ تا ۶۹ درصد، صدف پخته شده، اسفناج پخته شده، جگر گوساله، بلوبری، عدس،توفو، نخود، گوجه فرنگی، سیب زمینی پخته، بادام زمینی، تخم مرغ

* انواع قرص آهن

۱- قرص آهن فیفول

فیفول (fefol) یک فرآورده­ خون‌ساز می‌باشد که شامل سولفات آهن و مقداری فولیک اسید است.  این دارو به تدریج و در طی چند ساعت در دستگاه گوارش آزاد می‌شود، به گونه‌ای که بیشترین آهن موجود در آن در بخش فوقانی روده کوچک (جایی که بیشترین جذب در آنجا صورت می‌پذیرد) به تدریج آزاد می‌شود. توجه داشته باشید که زنان باردار خصوصا در سه ماه اول بارداری نمی‌توانند از قرص فیفول استفاده کنند چراکه در دوران بارداری میزان آهن و اسید فولیک بدن افزایش پیدا می‌کند که با مصرف این دارو باعث بروز مسمویت و حساسیت دارویی می‌شود.

از عوارض این دارو می‌توان به اختلالات گوارشی، یبوست، تهوع و اسهال اشاره کرد.

۲- قرص اسید فولیک

اسید فولیک (Folic Acid) از ویتامین‌های گروه B و از مواد لازم برای تولید گلبول‌های قرمز است. معمولا بدن افراد بزرگسال روزانه به میزان ۴۰۰ میلی‌گرم اسید فولیک نیاز دارد. این ماده برای رشد سلول‌ها و متابولیسم بدن و همچنین برای بسیاری از اعمال بدن از جمله سلامتی سیستم عصبی، خون و یاخته‌ها حیاتی و اساسی است. این ماده ضروری بدن را در مقابل بیماری‌های قلبی، نقص‌های مادرزادی، پوکی استخوان و سرطان‌های مشخصی حفظ می‌کند. علاوه بر مصرف این ماده به صورت قرص مواد غذایی طبیعی هم وجود دارند که شامل اسید فولیک می باشند. این مواد شامل جگر، عدس، سبوس برنج، مخمر آبجو، آرد سویا، نخود چشم سیاه، لوبیای مرمری، لوبیا قرمز، بادام زمینی، اسفناج، برگ شلغم، گندم، کدو تنبل (کدو حلوایی) و مارچوبه می‌باشد. زمانیکه اسید فولیک برای درمان کمبود آن مصرف می‌شود، باید به همراه ویتامین B12 مصرف گردد، این دو مکمل به علاوه درمان کم خونی ناشی از آنها برای بهبود سلامت اعصاب نیز مفید می‌باشند.

عوارض مصرف قرص اسید فولیک شامل تهوع، نفخ شکم، باد معده و بی‌خوابی می‌باشد.

مکمل‌های آهن می‌تواند با داروهای مختلفی همچون لوودوپا ( در درمان سندرم بی قراری پا و پارکینسون مورد استفاده قرار می‌گیرد) و لووتیروکسین ( برای درمان کم کاری تیروئید ، گواتر و سرطان تیروئید استفاده می‌شود ) تداخل داشته باشد.

* مصرف آهن در دوران بارداری

نیاز بدن به آهن در مراحل مختلف زندگی متفاوت است. زنان نیاز بیشتری به آهن در دوران بلوغ دارند و پس از سیکل ماهیانه این نیاز بیشتر می شود.

طبق توصیه پزشکان مصرف آهن در دوران بارداری بسیار مهم است. دوران بارداری یکی از مراحل مهمی است که به دلیل افزایش حجم خون زن باردار و نیاز جنین برای ساخت سلول های خونی، بدن به آهن بیشتری احتیاج پیدا می کند که امکان تأمین نشدن آن در تغذیه مادر وجود دارد بنابراین برخی از پزشکان مصرف مکمل آهن به زنان باردار را توصیه می کنند.

یکی از مشکلات عمومی در زنان باردار کم خونی است که اگر مهار نشود می تواند به زایمان پیش از موعد و تولید نوزادانی با وزن کم منجر شود بنابراین برای مقابله با آن، مکمل آهن برای زنان باردار توسط پزشک تجویز می شود اما بسیاری از زنان علاوه بر مصرف قرص های آهن به صورت جداگانه، از مولتی ویتامین هایی که در ترکیب آنها آهن نیز وجود دارد استفاده می کنند که می تواند خطرناک باشد.

زنان باردار در طول مدت بارداری خود نیاز قابل توجهی به آهن دارند بطوری که این نیاز برای حاملگی با یک جنین حدود یک گرم است لذا برای زنان بارداری که کمتر در معرض کمبودهای تغذیه ای قرار دارند، برای پیشگیری از فقر آهن روزانه ۳۰ تا ۶۰ میلی گرم مکمل آهن تجویز می شود.

* عوارض مصرف قرص آهن در زنان باردار

مصرف قرص آهن توسط زنانی که کم خونی ندارند، باعث می شود عوارضی از قبیل زایمان زودتر از موعد، وزن کم هنگام تولد، کوچکی جنین برای سن بارداری، مشکلات تنفسی، مرده زایی و مرگ هنگام زایمان در آنها بیشتر شود.

مصرف مکمل آهن در بارداری در صورت نیاز نداشتن بدن، باعث افزایش غلظت خون شده که به گردش خون رحمی – جفتی صدمه می زند و خون رسانی را مختل کرده و عواقب نامطلوبی برای بارداری خواهد داشت.